Tragedia września 1939 roku

17 września 1939 r. ZSRR zaatakował Polskę będącą od 1 września 1939 r. w stanie wojny z III Rzeszą. Wkraczającej od wschodu Armii Czerwonej opór stawiły w pierwszej kolejności oddziały Korpusu Ochrony Pogranicza oraz część polskich wojsk. Zacięte walki toczyły się m. in. o Wilno, Grodno, w rejonie Sarn, pod Szackiem, pod Wytycznem.

28 września 1939 r. ZSRR i III Rzesza podpisały Traktat o granicy i przyjaźni dokonując korekty podziału Polski zaplanowanego jeszcze na mocy tajnego protokołu dołączonego do Paktu Ribbentrop – Mołotow (23 sierpnia 1939 r.). Wkrótce rozpoczęła się sowietyzacja Kresów Wschodnich.

Od samego początku Sowieci dokonywali wielu zbrodni wojennych, zarówno na wziętych do niewoli jeńcach jak i na ludności cywilnej. Najtragiczniejszy los spotkał polskich oficerów z obozów w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Zostali oni pomordowani wiosną następnego roku w Katyniu, Charkowie i Kalininie (Twerze). Prześladowania objęły także rodziny polskich oficerów, urzędników,  działaczy politycznych, lekarzy, prawników, księży, ludzi kultury, nauki i sztuki. Byli oni deportowani w głąb ZSRR (północne rejony Rosji, Syberia, Kazachstan), trafiali do więzień i łagrów. Około 150 tys. młodych Polaków siłą wcielono do Armii Czerwonej. Ogółem do czerwca 1941 r.  w głąb ZSRR trafiło według różnych szacunków od 330 tys. do ok. 1,7 mln. Polaków. Wielu z nich nigdy nie doczekało wolności ginąc na "nieludzkiej ziemi"...

 

Proponowana literatura:

• Boćkowski Daniel, Czas Obywatele Rzeczypospolitej Polskiej w ZSRR...,Warszawa 1999.
• Czapski Józef, Na nieludzkiej ziemi, Wyd. 2 rozszerzone, Paryż 1989.
• Kisielewski Tadeusz, KatyÅ„. Zbrodnia i kÅ‚amstwo, PoznaÅ„ 2009
• My deportowani: wspomnienia Polaków z wiÄ™zieÅ„, Å‚agrów i zsyÅ‚ek z ZSRR, Wybór i oprac. Klukowski Bogdan, Warszawa 1989.
• Peszkowski ZdzisÅ‚aw, Wspomnienia jeÅ„ca z Kozielska, Warszawa 1989.
• Å»aroÅ„ Piotr, Agresja ZwiÄ…zku Radzieckiego na PolskÄ™ 17 wrzeÅ›nia 1939 r. Los jeÅ„ców polskich, Wyd. 2, ToruÅ„ 1999.

 

opr. mgr Marek Malata

• Poprzedni artykuÅ‚